มรรคมีองค์ ๘

                          

๑.สัมมาทิฏฐิ คือมีปัญญาอันเห็นชอบ ได้แก่การเห็นในอริยสัจ ๔ คือ

	ทุกข์
	เหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ (สมุทัย)
	ความดับทุกข์ (นิโรธ)
	ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ (มรรค)

๒.สัมมาสังกัปปะ คือดำริชอบ ได้แก่

	ดำริที่จะออกจากกาม (เนกขัมมะ)
	ดำริในการไม่พยาบาทปองร้ายผู้อื่น
	ดำริในการไม่เบียดเบียนผู้อื่น

๓.สัมมาวาจา คือเจรจาชอบ ได้แก่การเว้นจากวจีทุจริต ๔ คือไม่ประพฤติชั่วทางวาจาอันได้แก่

	ไม่พูดเท็จ (มุสาวาทา)
	ไม่พูดส่อเสียด ยุยงให้เขาแตกร้าวกัน (ปิสุณาย วาจาย)
	ไม่พูดคำหยาบคาย (ผรุสาย วาจาย)
	ไม่พูดเพ้อเจ้อเหลวไหลไร้สาระ (สัมผัปปลาปา)

๔.สัมมากัมมันตะ คือทำการงานชอบโดยประกอบการงานที่ไม่ผิดประเพณี ไม่ผิดกฏหมาย ไม่ผิดศีลธรรม และเว้นจากการทุจริต ๓ อย่างได้แก่

	การเบียดเบียนฆ่าสัตว์ตัดชีวิต (ปาณาติบาต)
	การลักขโมย และฉ้อฉลคดโกง แกล้งทำลายผู้อื่น (อทินนาทาน)
	การประพฤติผิดในกาม (กาเมสุมิจฉาจาร)

๕.สัมมาอาชีวะ คือเลี้ยงชีวิตชอบได้แก่ การเว้นจากการเลี้ยงชีพในทางที่ผิด การประกอบสัมมาอาชีพคือ

	เว้นจากการค้าขายเครื่องประหารมนุษย์และสัตว์
	เว้นจากการค้าขายมนุษย์ไปเป็นทาส
	เว้นจากการค้าสัตว์สำหรับฆ่าเป็นอาหาร
	เว้นจากการค้าขายน้ำเมา
	เว้นจากการค้าขายยาพิษ

๖.สัมมาวายามะ คือมีความเพียรชอบ ๔ ประการได้แก่

	เพียรระวังมิให้บาปหรือความชั่วเกิดขึ้น
	เพียรละบาปหรือความชั่วที่เกิดขึ้นแล้ว
	เพียรทำกุศลหรือความดีให้เกิดขึ้น
	เพียรรักษากุศลหรือความดีที่เกิดขึ้นแล้วให้คงอยู่

๗.สัมมาสติ คือระลึกชอบได้แก่ การระลึกวิปัฏฐานได้แก่ การระลึกในกาย เวทนา จิต และธรรม ๔ ประการคือ

	พิจารณากาย ระลึกได้เมื่อรู้สึกสบายหรือไม่สบาย พิจารณาลมหายใจเข้าออก
	พิจารณาเวทนา ระลึกได้เมื่อรู้สึกสุข หรือทุกข์ หรือเฉยๆ มีราคะ โทสะ โมหะหรือไม่
	พิจารณาจิต ระลึกได้ว่าจิตกำลังเคร้าหมองหรือผ่องแผ้ว รู้เท่าทันความนึกคิด
	พิจารณาธรรมให้เกิดปัญญา ระลึกได้ว่าอารมณ์อะไรกำลังผ่านเข้ามาในใจ

๘.สัมมาสมาธิ คือตั้งใจชอบ ทำจิตให้สงบระงับจากกิเลส เครื่องเศร้าหมอง ให้มีอารมณ์แน่วแน่เป็นอันเดียว เพื่อให้จิตจดจ่อไม่ฟุ้งซ่าน หาอารมณ์อันไม่มีโทษให้จิตยึด จะได้ไม่พร่าไปหลายทางได้แก่ การเจริญฌานทั้ง ๔ คือ

	ปฐมฌาน หรือฌานที่ ๑
	ทุติยฌาน หรือฌานที่ ๒
	ตติยฌาน หรือฌานที่ ๓
	จตุตถฌาน หรือฌานที่ ๔